De combinatie van bluesrock met psychedelische rock van Iron Butterfly, vormde een groot deel van de originele basis van het huidige heavy metal. Een van de belangrijkste bands in het samensmelten van deze genres was Cream, dat een voorbeeld is van het concept van power trio dat bestaat uit een drummer, een gitarist en een bassist, en een of meerdere van de personen die een instrument speelt tegelijkertijd ook zingt. Dit begon normaal te worden binnen heavy metal. De eerste twee LP’s van Cream, Fresh Cream (1966) en Disraeli Gears (1967), worden gezien als essentiële prototypen van het toekomstige genre waar de roots heel zichtbaar zijn.
Het debuutalbum van The Jimi Hendrix Experience, Are You Experienced (1967), had ook een grote invloed. De technische virtuositeit van Jimi Hendrix, die de versterkte bluesrockgitaar had ontwikkeld, is door veel gitaristen nagebootst en het meest succesvolle nummer van het album, Purple Haze, wordt door sommigen gezien als de eerste echte heavy metal-hit, en in 1968 bracht de Britse groep The Beatles hun titelloze album uit dat het nummer Helter Skelter brengt dat ook wordt beschouwd als het eerste nummer van heavy metal.
